W liczącej ponad 450 lat historii Tarłów, a późniejszym okresie i cała gmina przeżywały okres rozwoju i upadku. Zniszczenia i upadki spowodowane były najczęściej kataklizmami dziejowymi i decyzjami władz zaborczych. Los samego Tarłowa i gminy był jednak ściśle związany z dziejami całego kraju i odzwierciedlał, choć znacznie w mniejszym wymiarze, wielkie wydarzenia, które przetoczyły się w tym okresie przez naszą Ojczyznę.
Na przełomie XIV i XV wieku powstała wieś Szczekarzewice (Czekarzewice). Była ona tzw. stacją królewską na drodze z Krakowa przez Sandomierz do Lublina. W roku 1343 na terenach, które dziś zajmuje Gmina Tarłów został wybudowany pierwszy kościół. Było to w Zemborzynie. 24 czerwca 1550 roku Andrzej Tarło – założyciel Tarłowa, otrzymał w Piotrkowie od króla Zygminta Augusta przywilej założenia miasta na prawie magdeburskim. Mieszkańcy zwolnieni zostali na 20 lat od płacenia podatków i wszelkich innych opłat na rzecz skarbu. Tarłów powstał na gruntach wsi Czekarzewice. W 1589 roku było w nim już 76 domów oraz 15 rzemielśników i gorzelników. W 1614 roku Mikołaj Oleśnicki uzyskał pozwolenie na budowę nowego kościoła w Tarłowia, do którego następnie przyłączył kościół w Słupi Nadbrzeżnej. 22 lata później powstał w mieście szpital dla ubogich, a prz nim kolejny kościół - pw. Św. Ducha. Ufundowała je Zofia Tarłowa. Minęła kolejna dekada i w Tarowie , na miejscu starego, modrzewiowego kościółka stanął okazały, murowany kościół (1647) wybudowany przez Zbigniewa Oleśnickiego. Istnieje on do dnia dzisiejszego.
W 1664 roku tarłowscy garncarze uzyskali od króla Jana Kazimierza przywilej, pozwalający na swobodny handel wyrobami w całym kraju oraz na ich wolny spław Wisłą do Gdańska. W 1791 roku Stanisław August Poniatowski, chcąc ratować upadające miasto, nadał mu pierwotne przywileje z 1550 roku. W 1822 roku powstała w mieście pierwsza szkoła elementarna. Żydzi mieli swoja szkołę już 40 lat wcześniej. W 1827 roku Tarłów liczył 1478 mieszkańców i było w nim 192 domy.
W 1840 roku dziedzicem Tarłowa został Adam Węgliński. Żołnierz napoleoński Alojzy Leszczyński, zauroczony krajobrazem w Słupi Nadbrzeżnej, wybudował w niej w roku 1842 murowany kościół kryty gontem. W 1851 roku miasto nawiedził wielki pożar, po którym ocalał jedynie kościół i cztery domy.
W wyniku nakazu carskiego w 1869 roku Tarłów utracił prawa miejskie. W 1877 roku powstał w Tarłowie sąd gminny. W 1890 roku osada liczyła 2188 mieszkańców stałych, w tym 1410 Żydów. Z inicjatywy i straniem aptekarza Teodora Jaworskiego oraz dwóch innych społeczników Godlewskiego i Makowskiego, powstała w roku 1905 w Tarłowie straż pożarna.
Zmagania wojenne I wojny światowej nie ominęły Tarłowa. Bój o Tarłów w 1914 roku zakończył się zdobyciem go przez walczących w armii carskiej Kozaków. W 1915 roku I Brygada Legionów Polskich stoczyła krwawy i zwycięzki bój o Redutę Tarłowską. W walce tej szczególnie wyróżnił się I batalion I pułk, którym dowodził mjr Edward Rydz-Śmigły. Rok 1929 to początek parafii polsko-katolickiej, której parafianie wybudowali własny kościół (1930-1932) oraz założyli cmentarz. W latach1929-1935 w Tarłowie powstawał piętrowy gmach szkolny, który po rozbudowie służy do dnia dzisiejszego. W roku 1938 w Wólce Tarłowskiej został ufundowany pomnik poświecony Józefowi Piłsudskiemu. Pomnik ten to olbrzymi głaz przytoczony tu z Okoła, na którym umieszczono pamiątkową płytę.
w 1939 roku do Tarłowa wkroczyli Niemcy, lecz już 1940 roku zorganizował się ruch oporu przeciwko okupantowi. Powstała placówka Związku Walki Zbrojnej. Dla ludności żydowskiej Niemcy urządzili w Tarłowie getto. Zlikwidowali je w 1942 roku, a zgromadzonych w nim Żydów popędzili do stacji kolejowejJasice i wywieźli do obozu koncentracyjnego. W roku 1943 utworzona została pełna kompania AK Tarłów, która otrzymała kryptonim „Próg”. Lata okupacji to okres martyrologi mieszkańców Tarłowa i sąsiednich wsi, a równocześnie silnego oporu przeciwko bezwzględnemu okupantowi. W 1945 roku ofensywa oddziałów 52 armii radzieckiej przyniosła wyzwolenie Tarłowa.
W latach 1947-1962 funkcjonowała kopalnia fosforytów w Chałupkach, a w 1953 założona została Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „Front” w Potoczku. W latach 60. Powstawały kolejne placówki użytku publicznego: szkoła przysposobienia rolniczego w Tarłowie (1962), Bank Spółdzielczy w Tarłowie (1966), szkoła podstawowa w Ciszycy (1966), szkoła podstawowa w Duranowie (1971), Ośrodek zdrowia w Wólce Lipowej (1972).
